Cumhuriyet tarihinin ilk kâğıt fabrikası 18 Nisan 1936’da İzmit’te açılmıştır. 1955 yılına kadar Sümerbank Kâğıt ve Karton Fabrikası adıyla anılan kurum, bu tarihten itibaren Kocaeli’nin kimliği ile adeta bütünleşen Türkiye Selüloz ve Kâğıt Fabrikaları İşletmesi (SEKA) adını almıştır. Kocaeli’nin batısında, Yenidoğan ve Kozluk Mahallerinde kuzeyde D-100 karayolu, güneyde Marmara Denizi ile sınırlı yaklaşık 1.200.000 metrekare alan üzerinde kurulmuş olan SEKA Türkiye’nin en önemli iktisadi atılımlarından birini oluşturmuştur.

MEHMET ALİ KAĞITÇI  KİMDİR?

1899 yılında İstanbul’da doğan Kâğıtçı, 1922 yılında İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi’nden mezun oldu ve kimyagerlik diploması aldı. Bir süre okulunda asistanlık yapsa da asıl hedefi kağıtçılığı öğrenmekti. Mineraloji ve Matematik sertifikaları aldı. 1925’te, selüloz ve kâğıt sanayisi üzerine araştırmalar yapmak üzere Almanya’ya gitti. Almanya’da 1 yıl kaldıktan sonra Fransa’ya giderek Fransa’da selüloz ve kâğıt fabrikalarında çalıştı. Fransa’da Grenoble Üniversitesi Fransız Kâğıt Mühendisliği Okulu’na kaydoldu. 1 yıl sonra okulunu birincilikle bitirdi ve “Kağıt Mühendisi” ünvanını aldı. Okulu birincilikle bitirmesinin ardından Fransa’da dönemin en önemli şirketlerinden iş teklifleri yağsa da Mehmet Ali Kağıtçı memleketi kurtaracak olan idealistlerden olmak, ülkesinde kağıt sanayiini kurmak istiyordu. 1927’de Türkiye’ye döndü ve 7 yıl boyunca ülkemizde modern bir kâğıt sanayisinin kurulması için mücadele etti. Başlarda baskılar sonucu başlatılmasına karar verilen ihale iptal edildi. Kağıtçı yine de pes etmedi, Celal Bayar’ın desteğiyle 10 Temmuz 1934’te kağıt sanayisinin kurulması için kararname yayınlandı. İlk fabrikanın İzmit’te kurulmasına karar verildi ve 14 Ağustos 1934’te fabrikanın temelleri dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından atıldı. Birinci Sanayi Planı çerçevesinde ve Sümerbank bünyesinde ilk kâğıt fabrikasını 1936’da İzmit’te kurmayı başardı. Fabrikanın kuruluşundan hazırlıklarına her detayla Mehmet Ali Kağıtçı ilgilendi ve 1936’da fabrika açıldığında fabrikanın müdürü olarak atandı. Cumhuriyet’in kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından kendisine ‘Kâğıtçı’ soyadı verildi. Kâğıtçı, 1 Ekim 1982 yılında İstanbul’da öldü.

SEKA’NIN ÖZELLEŞTİRİLMESİ VE KAPATILMASI

Başlarda ilgi gören fabrikayla ilgili kapasitesinin yetersiz olduğu söylentileri yayılmaya başlamıştı. Celal Bayar’ın Başbakanlıktan ayrılmasıyla Kağıtçı’nın destekçisi kalmamıştı. 1941 yılında Mehmet Ali Kağıtçı, görevinden politik nedenlerle uzaklaştırıldı.

O dönem yerine Norveç’ten kağıt uzmanı getirilmek istendi ancak Norveç, konsolosluğa haber göndererek Kağıtçı’nın yaşayıp yaşamadığını öğrenmek istedi. Türkiye’nin neden böyle bir talepte bulunduğunu anlayamamışlardı. Durum böyle olunca Norveç’ten vazgeçildi, Fransa’dan M. Raoul adlı bir uzman getirildi. Kader ya M. Raoul Kağıtçı’nın Fransa’da eğitim aldığı okuldan sınıf arkadaşıydı. Fransız uzman arkadaşının yerini almaktan hoşnut değildi. Dönemin İşletmeler Bakanı’nın karşısına dikilerek neden Kağıtçı’ya bu görevin verilmediğini sordu. Cevap ise oldukça dürüsttü: “Evet, Mehmet Ali Kağıtçı’nın bu işi başardığını halen de ıslah edip tekamüle kavuşturacağını biz de biliyoruz. Fakat parti mülahazaları, onu fabrikaların umum müdürlüğüne getirmemize engel teşkil ediyor.”

Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 06.12.1997 tarih ve 1997/54 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsamına alınan SEKA;  15.07.1998 tarih ve 1998/51 sayılı karar ile Özelleştirme Programı’na alındı. Yöntem olarak “varlık satışının benimsenmesi nedeniyle 24 Kasım 1998 tarihinde Ana Sözleşme’de değişiklik yapılarak müesseseler,  işletmeye; KİT statüsü de, anonim şirket statüsüne dönüştürüldü. Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 14.09.1998 tarih ve 1998/71 sayılı kararı ile SEKA İzmit işletmesinin kapatılması; arsalarının yeşil alan, spor alanı, otel alanı ve lüks konut olarak İzmit Büyükşehir Belediyesi’nce yapılan İmar Planı doğrultusunda düzenlenmesi,  bu düzenleme içerisinde yer alan yeşil alanların ve spor alanlarının İzmit Büyükşehir Belediyesi’ne devri, kaydı uygun görüldü.

Ancak bu Karar; Kocaeli halkının ve SEKA çalışanlarının yoğun tepkisi ile karşılandığından, özelleştirme işlemi 28.10.1998 tarih ve1998/84 sayılı Karar ile 1 ay sonra iptal edildi. SEKA İzmit İşletmeleri 10 Mart 2005 tarihinde hükümet ile Türk-İş arasında yapılan protokol sonucunda, çalışanları ve tüm varlıklarıyla beraber İzmit Büyükşehir Belediyesi’ne devredildi.

SEKA’nın İzmit’teki alanı ise 2016’da Türkiye’nin ilk, dünyanın en büyük kağıt müzesi olarak kapılarını açtı. Şirket arazisi, Kocaeli Büyükşehir Belediyesi tarafından park olarak yapılandırıldı.

Kaynak:

[1] Çelik, H. (2016). Seka’nın Eğitim ve Kültür Faaliyetlerine İlişkin Bir Sözlü Tarih Denemesi. Uluslararası Kara Mürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumunda sunulan bildiri, Erişim adresi: http://www.kocaelitarihisempozyumu.com/bildiriler2/142.pdf

[2] https://kocaeli.bel.tr/tr/main/birimler/basin-yayin-ve-halkla-iliskiler-dairesi-baska/1/14160

[3] https://listelist.com/seka-kagit-fabrikasi-mehmet-kagitci/

[4] https://www.kocaelibarisgazetesi.com/foto/5972854/bu-kentten-seka-gecti

[5]https://www.koroglugazetesi.com/haber/basin-ilan-kurumu-ulke-genelinde-faaliyet-gosterecek.html