İzmit-İstanbul karayolunun 1 km. güneyinde, Oramiral Salim Dervişoğlu Caddesi kenarında, İzmit’in merkezinde, Kilezdere üzerinde yer almaktadır. Kesme taştan yapılan Geç Osmanlı Dönemine ait tarihi köprü, İzmit Kent İçi Dört Hatlı Demiryolu İnşaatı yapımı maksadıyla İstanbul II numaralı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu’nun 11.06.1998 tarih ve 4842 sayılı kararı gereğince, DLH Bölge Müdürlüğü tarafından taşlar numaralandırılıp sökülerek, komşu derivasyon kanalı üzerine taşınmıştır.

İnşa kitabesi mevcut olmayan köprü ismini üzerinde bulunduğu dereden almaktadır. Yapı ile ilgili kaynaklarda ve bilgilendirme panosunda 16. yüzyılda inşa edildiği yazmaktadır. Köprünün Kethüda Canfeda Hatun’un hayır eseri olduğu son yıllarda yayımlanan arşiv belgeleriyle ortaya konulmuştur. Canfeda Hatun’a III. Murad’ın annesi Nurbanu Sultan “kethüda kadın” unvanını vermiş ve haremde önemli bir sorumluluk almasını sağlamıştır. Canfeda Hatun’un bu göreviyle birlikte nüfuzunu arttırdığı ve servetini genişlettiği anlaşılmaktadır. Gelirlerinin bir kısmını hayır işlerinde kullanan Canfeda Hatun’un İstanbul ve İzmit’te çok sayıda eseri bulunmaktadır.

Osmanlı Arşivleri’nde Canfeda Hatun’a ait bir belgede İzmit’te Kullar karyesi Kilas Nehri üzerinde Kız Köprüsü’nü yaptırdığı yazmaktadır. Belgede ayrıca köprünün 1800 yılında yıkık ve tamire muhtaç olduğu belirtilmektedir. Canfeda Hatun’un hayır eserlerine bakıldığında 1584 ile 1594 yılları arasında inşa edildikleri görülür. Bu suretle köprünün de bu tarihler arasında  inşa edilmiş olması muhtemeldir.

Köprü günümüzdeki haliyle kuzey-güney doğrultulu, üç gözlü (orijinalinde 5 gözlü) bir yapıya sahiptir. Bütünüyle düzgün kesme taş malzemeden inşa edilmiştir. Gözlerin genişlikleri ve yükseklikleri farklılık gösterir. Güneydeki göz yaklaşık 7,65 m. genişliğe, 5,00 m. yüksekliğiyle sahiptir. Diğer iki göz daha küçüktür. Ortadaki göz 5,00 m. genişliğinde ve 3,60 m. yüksekliğindedir. Kuzeydeki göz ise 3,40×3,60 m. dolaylarında ölçülere sahiptir. Köprü seviyesi kuzeyden güneye üçüncü gözün tepe noktasına kadar hafif meyille yükselmekte, bu noktadan sonra daha keskin bir açıyla aşağı doğru düşmektedir. Gözler sivri kemerlidir. Ayakların önünde selyaran ya da topuklar bulunmamaktadır. Tabliye kısmı yaklaşık olarak 57,30 m. uzunluğunda, 5,30 m. genişliğindedir. Taş döşeli bu bölüm iki yanda korkuluklarla sınırlandırılmıştır. Günümüzde araç trafiğine kapalı, insan geçişine açık olan köprünün iki ucunda baba taşları bulunur.

Köprü süsleme açısından sade bir görünüme sahip olmakla birlikte her iki cephede kemerlerin arasında bulunan oyuk şeklindeki kuş evleri cephelere hareketlilik kazandırmıştır. Köprüye ait arşiv kayıtlarında 1800 yılında yıkık olduğu ancak mütevellisinden tamirine memur olacak kimsenin olmadığı yazılıdır. 1910 yılına ait bir fotoğrafta köprünün harap olmasına karşın üstünden yolcuların geçtiği görülür. 2000’li yılların başına kadar bu vaziyette gelen köprü, 2002 yılında eski yerinden 50 m. aşağı taşınmış, bu esnada onarılmıştır.

İstanbul II nolu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun  07.05.1997 tarih ve 4793 sayılı kararı ile tescil edilmiştir.

Kaynak:

[1]https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kocaeli/gezilecekyer/kilezdere-koprusu

[2]https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/kocaeli/kulturenvanteri/kilezdere-koprusu

[3]ACIOĞLU Yusuf ve ATAK Erkan, “Kocaeli’ndeki Osmanlı Dönemi Taş Köprüler”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 17/29 (2020), s.55-86